Deprem olacağını nasıl anlarız? Çoğumuz bu sorunun yanıtlarını merak ediyoruz. Neden mi? Çünkü ülkemizde deprem olmayan bir bölge neredeyse kalmadı. Son depremlere baktığımızda her gün 3 ve üzeri büyüklükte çok fazla deprem yaşandığını görüyoruz. Bu aralar Akdeniz, Ege… depremin en sık yaşandığı bölgeler arasında yer alıyor.
Bununla birlikte hepimiz biliyoruz ki depremin büyüklüğü arttıkça onu daha şiddetli hissederiz. Ancak son dönemlerde depremleri 3.5 şiddetinde dahi olsa hisseder olduk. Peki neden? Yaşaya yaşaya depreme çok mu duyarlı hale geldik? O da var elbette ama durum bundan biraz daha farklı.
Deprem ne kadar derinde olursa biz onu şiddetine göre daha az hissediyoruz. Aynı şekilde yere ne kadar yakın olursa da şiddetine göre daha fazla hissediyoruz. 3.5 şiddetinde bir depremi hissettiğinizi söylediğinizde önceden: “Olur mu canım öyle şey?” şeklinde tepkiler alırdınız. Ama artık bu şiddetteki depremler yerin 3 kilometre derinliğinde bile gerçekleşebiliyor.
Aynı deprem yerin 20 kilometre derinliğinde olsa onu hissetmezsiniz zaten. Ama 3 kilometre yüzeye çok yakın. Ve dolayısı ile rahatlıkla hissediyoruz. Ve işin en kötü yanı da ne biliyor musunuz? Ülkemiz deprem kuşağında yer alan bir ülke. Bu nedenle bu gerçeğe alışmalı; onunla yüzleşmelisiniz. Siz istemeseniz de o yüzünü size gösteriyor zaten.
Peki önceden deprem olacağını nasıl anlarız? Aslına bakarsak bir de şunu sormamız gerekiyor: deprem olacağını anlasanız ne yapacaksınız? Belki canınızı kurtarırsınız ama malınız…? Mal da canın yongası bir şekilde evimiz olmadan çadırda bir yaşam geçirebilir misiniz? Kaldı ki depremin olacağını tahmin etmek ve bilmek birbirinden farklı şeyler.
Deprem uzmanları fay hatlarını takip ederek ne zaman ve nerede deprem olacağını tahmin ediyorlar… Ama günü gününe, saati saatine mi? Hayır. Peki deprem olacak diye ne kadar dışarılarda zaman geçirirsiniz? İşiniz, banyonuz, yemeğiniz, hatıralarınız, uyku ihtiyacınız… ne olacak?
Deprem Olacağını Nasıl Anlarız?
Ülke olarak büyük depremler yaşadık. Bunlardan biri Marmara depremi idi. Diğeri Van depremi oldu. 4 yıl önce büyük İzmir depremini yaşadık. Son olarak ise 6 Şubat depremleri ile felaketi yaşadık. Ve bu depremlerin saatini kimse bilemedi. Deprem öncesinde alanlara çadırlar da kurulmuyor zaten. Ama bu büyük depremlerin öncesinde yaşandığı söylenen bazı doğa olayları da yok değil.
Ancak bunların hiç biri size depremin geleceğini net olarak bildirmiyor. Siz de “deprem olacakmış” diyerek işinizden izin alamazsınız zaten. Peki deprem olacağını bilmek ister misiniz gerçekten? Bu insana ne zaman öleceğinin söylenmesi ile benzer bir durum aslında. Ne zaman öleceğinizi bilmek ister misiniz?
Asıl öğrenmemiz gereken şey depremde sağ kalmanın yolları aslında. Ve bir de sağlam yapılarda oturmak. Biraz önce değindiğimiz doğa olaylarına gelince: Deprem sıcağı tabiri vardır örneğin… Havalar zamansız ısındığında bunun deprem habercisi olduğu düşünülür. Ama Van depremi olduğunda hava çok soğuktu.
17 Ağustos Marmara depremi öncesinde insanlar yıldızların çok parlak ve yakın göründüğünü söylediler. Hava bunaltıcıydı. Su sıcaklığı ise çok yüksekti. Ancak 17 Ağustos’un da yazın ortası olduğunu hatırlatmak isteriz. Bu bilgiler, deprem olacağını nasıl anlarız sorusunun net yanıtları değiller dolayısı ile.
23 Kasım 2022 Çarşamba gecesi 04:08’de 5.9 şiddetinde yaşanan Düzce depremi ise soğuk bir gecede pek çok ilde hissedildi. Dileğimiz bu gibi olayların bundan sonra daha az korku ve hasarların yaşanmasına yönelik önlemlerin alınması ile yaşansın. Ve bu deprem, beklenen büyük İstanbul depreminin etkisini azaltmış olsun.
Deprem Olacağını Önceden Nasıl Anlarız?
Bazı deprem uzmanlarına göre bu sorunun 57 adet farklı yanıtı var. Peki bu yanıtlardan bazılarını gözden geçirmeye ne dersiniz?
- Algıları insanlara göre daha açık olan hayvanlar deprem öncesi yer altındaki titreşimleri algılıyorlar. Bu algıyı ya depremin hemen öncesinde hissediyorlar ya da bir kaç gün önce ortaya çıkıyor. Ahır hayvanları dışarı çıkmak isterken kediler dış ortamdan içeri kaçmak istiyor. Balıklar kıyıya doğru yüzüyor. Muhabbet kuşları huzursuzca bağırıp ve kanat çırpmaya başlıyorlar. Köpekler havlayarak gruplaşıyorlar. Peki kıyamet balığı deprem habercisi mi?
- Havadaki nem seviyesi artıyo. Ve mevsim yaz da olsa bu nem, zaten yüksek olan sıcaklığın daha yüksek hissedilmesine neden oluyor. Bu durum bunaltıcı sıcaklık olarak anılıyor.
- Deprem öncesinde atmosferde bazı değişimler ortaya çıkıyor. Yıldızların parlak ve elle tutulabilecek kadar yakın görünmesinin yanında gökyüzünde alev topuna benzer görüntüler de ortaya çıkıyor.
- Hava açıkken gökyüzünde kısa gökkuşakları, ışık hüzmeleri ya da renkli bulutlar göze çarpıyor. Deprem olacak yerin üzerini parçalı bulutlar kaplıyor. Hava kapalı olduğunda ise yıldırım düşmesi sıklığı artıyor.
- Denizler ya çok durgun ya da dalgalı oluyor. Ve bu durumun depremin iki hafta öncesinden bile başladığı oluyor. Sular hem yükselip hem de ısınıyor. Bu durum toplu balık ölümlerine de neden oluyor.
- Nedeni açıklanamayan bir uğultu oluyor. Bu uğultu deprem anında şiddetlense de depremin bir kaç gün öncesinde de ortaya çıkıyor ve yerde ya da duvarlarda oluyor.
Depremin Olacağını Nasıl Anlarız?
Bu konuda kanıtlanmış hiç bir bilimsel bilgi yok. Ancak bilim adamları tarafından konu hakkında hala yapılan araştırmalar var. Deprem öncesinde görünen bazı belirtiler mevcut. Ancak bu belirtiler depremin zamanı ile orantılı değil. Bu da uzmanların deprem tahminlerini zorlaştırıyor.
Deprem öncesi belirtiler bazen depremden saniyeler önce, bazen ise haftalar önce ortaya çıkıyor. Bazı depremler ise hiç bir şekilde belirti vermeden gerçekleşiyor. Bu nedenlerle günümüz teknolojisinde depremin ne zaman olacağını bilmek kesinlikle mümkün değil.
Depremin olacağını nasıl anlarız? Kesin olmayan bazı belirtiler maddeler halinde şu şekilde:
- Depremden günler ya da sadece saniyeler önce yerden yansıyan ya da havada asılı duran garip ışıklar ortaya çıkıyor. Bu ışıkların nedeni tam olarak bilinmiyor. Ancak uzmanlar bu ışıkların, aşırı gerilimli kayalardan yayıldığını düşünüyor. Bu ışıklar her deprem öncesinde ortaya çıkmıyor. Var olduklarında ise garip hareketleri dolayısı ile UFO ışıkları şeklinde de haber konusu oluyorlar.
- Deprem öncesinde yayılan elektriksel titreşimi hayvanlar hissederler. Kurbağalardan arılara, ayılardan kuşlara kadar tüm hayvanlarda farklı davranışlar gözlemlenir. Evlerini ya da üreme alanlarını terk ederler. Tavuklar yumurtlamayı bırakır. Evcil hayvanlar sakinken bir anda ısırmaya başlarlar.
- Küçük sarsıntılar büyük bir depremin habercisi olabilir. Depremler genellikle kümeler halinde gelişirler. Hangi depremin ana, artçı ya da öncü olduğunu, kaç şiddetinde olup ne kadar süreceğini bilemediğiniz için her depremde kendinize korunma yöntemlerini uygulayın.
Tüm bunlara ek olarak deprem olacağını nasıl anlarız sorusunun kesin yanıtları bulunmadığı için mutlaka hazırlıklarınızı önceden yapın. Ve olası bir deprem anında panik yapmamanız gerektiğini unutmayın.